Karşılıklı iletişimin en önemli unsurlarından biri dinleme, diğeri ise kendini etkili bir şekilde ifade edebilmektir. Her iki öğeden biri eksik veya yanlış olursa, yanlış anlaşılmalar ortaya çıkacak ve iletişim bozuklukları meydana gelecektir. Çoğu zaman insanlar kusuru konuşan tarafta arar ve ortaya çıkan iletişim bozukluklarında suçu karşı tarafa atarlar. Fakat iletişim bozukluklarının temelinde etkili şekilde dinlemeyi bilmemek ya da dinlerken bazı saplantılı dinleme şekillerine sahip olmak gibi nedenler yer almaktadır.
Dinleme türlerini anlamak ve bu türlerin farkında olmak, iletişimde daha etkili olmanızı sağlar. Peki, siz ne tür bir dinleyici olduğunuzu ve hangi dinleme türüne sahip olduğunuzu biliyor musunuz? Birini dinlerken tek bir kelimeye takıldığınız oluyor mu? Karşılıklı konuşma sırasında her söylenen kelimenin sizinle ilgili olduğu duygusuna kapılıyor musunuz? Tüm bu sorular, saplantılı şekillerde ortaya çıkan dinleme türleridir ve genelde kişinin tüm iletişim sürecini bu dinleme türlerinden biri şekillendirmektedir.
Saplantılı veya Yanlış Dinleme Türleri
- Görünüşte Dinleme: Okul hayatı boyunca öğrencilerin en sık kullandığı dinleme veya dinlememe türüdür. Kişi, konuyla ilgiliymiş gibi görünür fakat gerçekte aklı başka yerlerdedir. Öğretmenin 'en son ben ne demiştim' sorusuna cevap veremez, etrafına bakınır. Görünüşte dinlemeyi karakter olarak geliştiren kişiler sadece kendi söyleyeceklerini önemser, kendi sözünü söyledikten sonra karşısındaki insanın cevabını önemsemez.
- Seçerek Dinleme: Konuşan kişinin anlatmak istediği düşünceyi bütünlük içinde dinlemeden, içinden bir cümleyi ya da kelimeyi alarak dinliyormuş gibi yapma. Sadece tek bir kelime ya da cümle üzerinden karşı tarafın anlatmak istediği şeyi yorumlamaya çalışma.
- Savunucu Dinleme: Konuşma sırasında söylenen her cümleyi kendi ile bağdaştırarak sürekli kendini savunma ihtiyacı içinde dinleme. Bu tarz dinleme türüne sahip insanlar genelde özgüven sorunları yaşayan kişilerdir. Sürekli kendilerini ifade etmeye çalışırlar ve sürekli olarak insanların onları anlamadığından şikâyet ederler. Konuşan tarafın lafını 'hayır' diye bölerek konuşulan konuyu kendileri ile ilgili bir tartışmaya çevirebilirler.
- Yüzeysel Dinleme: Görünüşte dinlemeye benzemekle birlikte kişinin konuşulanlara kulak verdiği ama konuşmanın ana içeriğini es geçtiği ya da anlatılmak istenen temel düşünceyi görmezden geldikleri dinleme türüdür. Bu kişiler konuşmanın tam olarak neden yapıldığını ve verilen mesajın ne olduğunu tam olarak takip etmezler ama yüzeysel olarak nelerden konuşulduğunu söyleyebilirler.
- Tuzak Kurucu Dinleme: Bu dinleme türünde dinleyici tam olarak ne istediğini biliyordur, bu yüzden konuşmaya başlamadan önce konuşmayı yönlendirir. Söylenen her şeyi dikkatle dinler ve bunları kendi lehine kullanır. Konuşmayı yapan kişiyi kendi sözleri üzerinden zor duruma düşürmekte ustalaşmışlardır. Sıklıkla gazetecilerin kullandığı bir yöntemdir.
Etkin Dinleme Türleri
İletişimde etkin dinleme, karşı tarafın söylediklerini tam olarak anlamayı ve ona uygun yanıtlar vermeyi içerir. Bu tür dinleme, empati kurmayı ve dikkatli bir şekilde odaklanmayı gerektirir.
- Empatik Dinleme: Karşı tarafın duygularını ve düşüncelerini anlamaya yönelik bir dinleme türüdür. Bu tür dinlemede dinleyici, konuşmacının hissettiklerini anlamaya çalışır ve bu duyguları paylaşır.
- Eleştirel Dinleme: Konuşmacının sunduğu bilgileri değerlendirme ve bu bilgilerin doğruluğunu, tutarlılığını sorgulama sürecidir. Bu dinleme türü, özellikle akademik ve profesyonel ortamlarda önemlidir.
- Aktif Dinleme: Dinleyicinin, konuşmacının söylediklerini tam olarak anlamak ve ona uygun yanıtlar vermek için bilinçli bir çaba harcadığı dinleme türüdür. Aktif dinleme, konuşmacının söylediklerini özetlemek, açıklığa kavuşturmak ve geri bildirimde bulunmak gibi teknikleri içerir.
- Yaratıcı Dinleme: Dinleyicinin, konuşmacının söylediklerinden yeni fikirler üretme ve bu fikirleri geliştirme sürecidir. Bu tür dinleme, özellikle beyin fırtınası ve yaratıcı düşünme gerektiren durumlarda önemlidir.
Sonuç olarak, farklı dinleme türlerinin farkında olmak ve bu türleri etkili bir şekilde kullanmak, iletişimde daha başarılı olmanızı sağlar. Etkili dinleme, karşı tarafın söylediklerini tam olarak anlamayı ve ona uygun yanıtlar vermeyi içerir. Bu nedenle, dinleme becerilerinizi geliştirerek daha sağlıklı ve verimli iletişim kurabilirsiniz.
|
