| Gezi türü, insanlık tarihinin en eski edebi türlerinden biridir. Eskiden bu tür yazılara "seyahatname" denirdi. Gezen ve gören kişilere "gezgin" denilmekte, gezip gördükleri yerleri anlattıkları yazılara ise "gezi yazısı" adı verilmektedir. Gezi yazıları, gezilen yerlerin doğal güzelliklerini, insanların yaşam tarzlarını, kıyafetlerini, gelenek ve göreneklerini, yaşanılan yerin coğrafi özelliklerini genel olarak anlatan yazılardır. Bu tür yazılarda öğreticilik de önemli bir yer tutar. Okur, yazılan yer ile ilgili geziyormuş hissine kapılabilir. Gezi yazılarının en büyük amacı, yazılan yer hakkında her türlü okura bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır.
Gezi Türünün Genel Özellikleri - Gezi türünde gezilip görülen yerin bütün özellikleri ele alınmaktadır.
- Sıradan şeylere yer verilmemekte, genelde dikkat çekici, insanların ilgisini çekecek konulara yer verilmektedir.
- Gezilen yerin özellikle tarihi, coğrafi ve sosyal niteliklerine yer verilmektedir.
- İnsanların düşünce yapılarına yer verilmektedir.
- Bölge, okuyucunun daha iyi anlayabilmesi için başka diğer bölgeler ile kıyaslanmaktadır.
- Yazar, gezi esnasında birçok yer görmekte, o şehirdeki birçok kişi ile tanışmakta ve bu sırada kısa kısa notlar alarak daha sonra bunları hikâye etmektedir.
- Gezide izlem ve gözlemler, okurun ilgisini çekecek, o yer hakkında merak uyandıracak şekilde etkili bir dil ile anlatılmalıdır.
- Tarih, coğrafya, toplum bilimi ve hukuka kaynak olarak gösterilebilmektedir.
Gezi Yazılarının Amacı ve Önemi
Gezi türü, gezilen yerler için belgesel bilgiler içermektedir. Bu tür yazılarda yanlış bilgilere yer verilmemesi, doğru bilgilere yer verilmesi gerekmektedir. Güzel gözlemler yaparak, bu gözlemlerine dikkat çekecek şekilde yer vermesi önemlidir. Yazarın kişisel görüş ve düşüncelerini anlattığı için bilimsel bir belge niteliği taşımamaktadır. Ancak okuyuculara fikir verici gözlem sonuçlarını anlatmaktadır. Eski çağlarda savaş, ticaret ve keşif içerikli geziler yapılmıştır. Türk edebiyatında gezi türleri, Tanzimat döneminde yazarların Avrupa'ya giderek gözlemler yapması ile ortaya çıkmıştır. Özellikle ünlü yazarlardan Namık Kemal ve Ziya Paşa bu türde önemli eserler vermiştir. Evliya Çelebi'nin büyük seyahatnamesi "Tarih-i Seyyah", on ciltlik gezi yazısı edebiyatımızda önemli bir yer tutmaktadır. İlk gezi yazısı ise denizci Seydi Ali Reis'in "Miratü'l Memalik" adlı eseridir.
Gezi Yazılarının Tarihçesi
Gezi yazıları, tarih boyunca insanların merak duygusunu tatmin eden ve farklı kültürleri tanıma fırsatı sunan önemli bir edebi tür olmuştur. Eski çağlarda savaş, ticaret ve keşif içerikli geziler yapılmış ve bu geziler sonucunda elde edilen bilgiler yazıya dökülmüştür. Türk edebiyatında gezi türleri, Tanzimat döneminde yazarların Avrupa'ya giderek gözlemler yapması ile ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi ünlü yazarlar, gezi türünde önemli eserler vermiştir. Evliya Çelebi'nin büyük seyahatnamesi "Tarih-i Seyyah", on ciltlik gezi yazısı edebiyatımızda önemli bir yer tutmaktadır. İlk gezi yazısı ise denizci Seydi Ali Reis'in "Miratü'l Memalik" adlı eseridir.
Gezi Yazılarının Günümüzdeki Önemi
Günümüzde gezi yazıları, turizmin ve seyahatin artmasıyla birlikte daha da önem kazanmıştır. İnsanlar, gezi yazıları sayesinde gitmek istedikleri yerler hakkında önceden bilgi sahibi olabilmekte ve bu bilgiler doğrultusunda seyahat planlarını yapabilmektedir. Ayrıca, gezi yazıları sayesinde farklı kültürler ve yaşam tarzları hakkında bilgi sahibi olunmakta, bu da insanların dünya görüşünü genişletmektedir. Gezi yazıları, aynı zamanda tarih, coğrafya ve sosyoloji gibi bilim dallarına da kaynaklık etmektedir.
Gezi türü, insanlık tarihinin en eski edebi türlerinden biri olup, günümüzde de önemini korumaktadır. Bu tür yazılar, gezilen yerler hakkında detaylı ve doğru bilgiler sunarak okuyuculara rehberlik etmektedir. Ayrıca, gezi yazıları sayesinde farklı kültürler ve yaşam tarzları hakkında bilgi sahibi olunmakta, bu da insanların dünya görüşünü genişletmektedir. |
