| Bellek Türleri, Uzun yıllar boyunca bilgi işleme kuramı üzerinde çalışan uzmanlar bilginin bellekte nasıl var olduğunu, bu bilginin nasıl işlendiğini ve aradan uzun zaman geçtikten sonra bile ihtiyaç duyulduğunda bilginin nasıl hatırlandığı konusunu merak etmişlerdir. Yapılan bilimsel çalışmalar ise belleğin üç farklı türü olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bunlar duyusal kayıt, devam eden öğrenme sırasında kullanılan kısa süreli bellek ve kendi içinde anısal, anlamsal ve işlemsel olarak ayrılan uzun süreli bellektir. Bellek bilgiyi depolarken bazı bilişsel süreçlerden de yardım almaktadır. Örneğin; duyusal bellek, bilginin belleğe geçişi sırasında dikkat ve algıyı kullanmaktadır. Kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe bilgi aktarımı ise sürekli tekrar ve kodlama yolu ile gerçekleşmektedir. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki bu üç farklı bellek türü arasında sürekli bir etkileşim vardır. Her biri bilgiyi işleme sürecinde diğerine ihtiyaç duyar.
Bellek türleri nelerdir ve nasıl çalışır? - Duyusal kayıt ya da duyusal bellek; İnsanlar günlük hayat içinde fark etmeseler bile yüzbinlerce uyarıcıya maruz kalmaktadır. Bu uyarıcı bombardımanı içinde insan bilinci eğer ki sadece ihtiyacı olan bilgiyi almak yerine tüm bilgileri işlemeye çalışsaydı hiçbir şey yapamaz hareket edemezdi. Bunu bir bir internet ağı üzerinden örneklemek gerekirse aynı anda ihtiyacı olan ya da olmayan herkesin girmeye çalıştığı bir ağ çökerdi, fakat sadece ihtiyacı olanların girdiği bir ağ günlük ayarlarına uygun olarak çalışmaya devam eder ve sistemde bir aksaklık meydana gelmezdi. Duyusal bellekte sadece ihtiyacı olanları işleyen bir ağ gibidir. İhtiyacı olan bir bilgiyi kısa süreliğine alır ve tutar. Görsel bilgiler 1 saniye boyunca, işitsel bilgiler ise 4 saniye boyunca duyusal bellekte saklı tutulur. Burada devreye kısa süreli bellek girer ve duyusal kayıt altına alınan bilgilerden ihtiyaç duyduklarını kendine aktarır. Duyusal bellekteki bilgilerin büyük bölümü bu sürecin sonunda kaybolur. Aynı anda ihtiyacı olan ya da olmayan bütün bilgilere kendini açmış olsaydı muhtemelen duyusal bellek iş yapamaz ve çökerdi.
- Kısa süreli bellek; Duyusal bellekten ihtiyacı olan kayıtları alan ve 7 farklı birim bilgiyi yaklaşık 20 saniye boyunca hafızasında tutan bellek türüdür. Burada duyusal bellekten farklı olarak ihtiyacı olan bilgiyi direkt olarak uygulamaya koyabileceği gibi bunları uzun süreli belleğe de aktarabilir. Burada uzun süreli belleğe aktarım şartı bilginin kodlanması ve sürekli aynı bilgiye maruz kalınması yani tekrar şartı vardır. Kısa süreli bellekte yer alan bir ancak kodlanır ve sürekli tekrar edilirse uzun süreli belleğe aktarılır.
- Uzun süreli bellek; Öğrenilmiş bilgilerin bir daha kaybolmamak üzere kaydedildiği bellektir. Burada hiçbir bilgi kaybolmaz, uzun zaman kullanılmamış bir bilgi hatırlanmakta zorluk çekilse bile yeniden ortaya çıkar. Uzun süreli bellek kendi içinde 3 farklı bölüme ayrılmaktadır. Bu bölümlerden ilki kişisel yaşantılar sonucu ortaya çıkan anıların depolandığı anısal ya da epizodik bellektir. İkincisi kişisel bilgilerden bağımsız olarak öğrenilen kavramların, sembollerin, ilkelerin ve benzeri bilgilerin depolandığı anlamsal ya da semantik bellektir. Üçüncü bellek ise belli bir işlemin nasıl yapılacağına dair bilgilerin saklı olduğu işlemsek ya da diğer adıyla prosedürel bellektir.
|
