Kompozisyon türleri, kimi zaman bir kimsenin kendisini ilgilendiren bir makale, kimi zaman hatırlamak için tarihi atılan bir anı, kimi zamanda insanlığa çeşitli yararları dokunmuş ünlü kişilerin hayatlarını anlatan, kişiliği ve yaptığı işlerin anlatıldığı biyografinin yanı sıra, roman, hikâye, masal, fıkra, sohbet (Söyleyişi), deneme, eleştiri, gezi yazısı gibi günlük kompozisyon türleri olarak karşımıza çıkan yazı çeşitleridir. Bu kompozisyon türleri bazen nesnel bilgiler içerirken bazen de öznel bilgiler içerebilir. Bu farklılığın sebebi yazarı kaleme almış olduğu yazının türene göre değişiklik gösterir.
Kompozisyon Türleri - Makale; insanlara herhangi bir konuda bilgi vermek, o konuyu veya herhangi bir düşünceyi açıklığa kavuşturmak, ispatlamak amacıyla yazılan fikir yazılarına makale denir. Burada en önemli unsur fikirdir.
- Sohbet (Söyleşi); Güncel hayatta herkesi ilgilendiren konuları derinleştirilmeden, yazarın karşısında okuyucu varmış gibi, okuyucuyla konuşuyormuş gibi bir anlatımla kişisel duygu ve düşüncelerini dile getirdiği yazılarıdır.
- Roman; İnsanların geçmişte veya gelecekte başlarından geçen veya geçmesi mümkün olabilecek olayların yer ve zaman belirterek bütün ayrıntılarıyla ele alınan uzun yazılara roman denir. Romanın ögeleri olay, kişi, çevre ve fikirdir. Bir romanda temel unsur kişi üzerine kurulmaktadır.
- Masal; Halkın içinden veya hayal gücünden doğan gerçeklik payı olmayan sıra dışı ve olağanüstü olaylarla süslü hikâyelere masal denir. Masal da temel unsur hayal unsuru olması ve gerçeklik dışındaki olağanüstü olayların olmasıdır. Burada mantıktan çok önemli olan eğiticilik esastır.
- Hikâye; İnsanları duygulandırmak ve heyecanlandırmak için başlarından geçmiş veya geçebilecek olayları kısa bir dille uzun anlatımlara yer vermeden anlatan yazılara denir. Hikâyenin ögeleri ise; olay, zaman ve çevre olmakla birlikte temel unsur olay etrafında şekillenmektedir.
- Fıkra; İnsanların günlük yaşantılarında yaşamış oldukları serbestçe seçilmiş günlük olayları özel bir görüş ve düşünceye bağlayarak yorumlayan nükteli gazete yazılarına fikir yazılarına fıkra denir.
- Eleştiri (Tenkit); Herhangi bir sanat eseri yahut sanatçı üzerinde olumlu veya olumsuz görüşlerin ortaya konulduğu, eleştirmenlerin bunlar hakkındaki değerleri, düşüncelerin belirtildiği yazılara denir. Dikkat edilmesi gereken husus eleştirmeyi yapan kişinin tarafsız olunmasıdır.
- Deneme; Herhangi bir konu üzerinde, özel görüş ve düşüncelerin kanıtlamaya kalkmadan, kesin yargılara varmadan, yazarın serbestçe ortaya konulduğu, fikir yazılarıdır. Burada önemli olan unsur düşünce olduğu için yazar sahip olduğu birikimini, düşüncelerini kendi kendisiyle konuşuyormuş havasında yazar.
|
