| Ölçek türleri, ölçek, bir bölge veya bütün yeryüzü kâğıt üzerine geçirilirken belli oranda küçültülmesidir. Küçültme oranı haritanın ölçeğini verir. Ölçek, harita üzerindeki uzunlukların Yeryüzünde temsil ettiği uzunluklardan kat kat küçük olduklarını bildirir. Ölçek, harita üzerindeki uzunluğun arazi üzerindeki uzunluğu bölünmesi ile gösterilir.
Ölçeğin 2 türde gösterimi vardır. Bunlar kesir ölçek ve çizgi ölçektir. - Kesir ölçek: Harita üzerine konulan ve payı 1 olan bayağı kesirlere kesir ölçek denir. Pay kısmındaki 1 rakamı, harita üzerindeki 1 birim uzununluğu gösterirken, payda bulunan rakam da haritadaki 1 birimin arazi üzerinde kaç birim ettiğini gösterir. Kesirin paydası büyüdükçe gösterdiği alan genişlerken ayrıntıyı gösterme gücü de bir o kadar azalır. Bu durum haritanın bozulma oranının fazla olduğunu da gösterir. Örneğin; 1/500.000 ölçeğinde harita üzerindeki 1 cm'lik uzunluk, gerçekte 500.000 cm olarak gösterilmiştir ya da 1 cm'lik uzunluk gerçekte 5 km'dir. Ölçeği 1/21.000.000 olarak gösterilen bir harita ise gerçeğinden 21 milyon kez küçültülmüştür. Bir önceki örneğin ölçeğine göre ayrıntıyı gösterme gücü azdır. Aynı zamanda gösterdiği alan da daha geniştir.
- Çizgi ölçek: Haritadaki küçültme oranının bir çizgi üzerinde gösterilmesidir. Çizgi ölçek haritanın bir köşesinde gösterilir. Bu ölçekte sıfırın solunda kalan sayılar küçük uzunlukları ölçmek için kullanılır. Çizgi ölçeğin uzunluğu verilmediği zaman ölçek üzerindeki her bölümün uzunluğu 1 cm olarak kabul edilir. Çizgi ölçek, yapılan büyüme ve küçültmelerde gerçeği daha iyi yansıttığından dolayı diğer ölçek türleri arasında olan kesir ölçeğe göre daha avantajlıdır.
|
